Het meest opmerkelijke kenmerk van de moderne werkomgeving heeft, volgens filosoof en schrijver De Botton, niets te maken met computers, automatisering of globalisering. Nee, het is het feit dat we geloven dat ons werk ons gelukkig moet maken. In alle samenlevingen is werk belangrijk, maar onze moderne westerse samenleving is de eerste die ervan uitgaat dat werk iets anders zou kunnen zijn dan een straf. Onze samenleving is volgens de Botton de eerste die ervan uitgaat dat een gezond menselijk wezen zou willen werken, zelfs als hij niet onder financiële druk stond. Bovendien zijn we uniek omdat we ons werk voor een groot deel laten definiëren wie we zijn, met als gevolg dat de eerste vraag die we stellen als we iemand ontmoeten niet is waar hij vandaan komt of wie zijn ouders zijn, maar wat hij doet. Alsof dit het enige is dat een mens maakt tot wie hij is.
Alain de Botton bekijkt werk heel nuchter, zo lijkt het. Ons werk hoeft ons niet gelukkig te maken. Ik heb het best moeilijk met die stelling, want tenslotte gaat zowat onze meeste energie en tijd naar het werk. Moest het nog gaan om zoveel uren 'kloppen' en een relatief stressloos werk (alsof dat zou bestaan), dan zou ik er misschien nog kunnen achter staan, maar heel wat jobs vragen extra inspanning, creativiteit, én enthousiasme. Hoe kan je nu enthousiast zijn voor iets wat je niet gelukkig maakt ?
Erger wordt het als je je werk zinloos vindt, ervaart als het dragen van water naar de zee, wat voor mij zeer herkenbaar is. Wie brood bakt, voedt mensen. Wie een huis bouwt, voorziet mensen van bescherming en een thuis. Maar niet iedereen heeft een werk met zichtbaar resultaat.
Ik kan wel volgen in de zin dat je werk je niet constant gelukkig maakt, en dat zinvolheid niet noodzakelijk gelukkig maakt. Een bakker kan dan wel zinvol bezig zijn, misschien wordt hij niet zo gelukkig van het honderdste brood dat hij bakt.
Vraag die ik mij stel - en dat is niet enkel een filosofische vraag - kan een werk, dat je als zinloos ervaart, je gelukkig maken ? In zijn geheel ? Ik vrees ervoor.
Een vriendin van me keerde enkele jaren geleden haar leven radicaal om door geheel anders tegenover werk te staan en resoluut te kiezen voor werk dat zij als zinvol ervaarde. Ze zei me 'ik wil niet dat ik later, als ik oud ben, terug kijk en denk 'waar was ik toch mee bezig ?'.
Ik vraag het mijzelf dikwijs af, wat zal ik denken als ik 'oud' ben. Welke vraag zal ik mij stellen en wat zal het antwoord zijn ?
